مرکز نوآوری G4

GIS

سیستم های اطلاعات جغرافیایی یکی از ابزارهای مهم در انجام تحلیل های جغرافیایی می باشد که شامل سخت افزار، نرم افزار، داده و کاربردها است که قادر می باشد داده های مکانی را به صورت رقومی اخذ، نگهداری، بازیابی، مدل سازی و تجزیه و تحلیل نموده و به طور متنی و گرافیکی ارائه نماید. به بیانی دیگر GIS  قادر است فضای جغرافیایی را عینیت بخشد، روابط سیستمی را در یک فضای واقعی به طور دقیق تعریف نماید و انسان را در بهره گیری از فضا یاری دهد.

نمونه های موردی از کاربردهای GIS شامل موارد زیر می باشد:

  • مدیریت تناسب مکان برای برنامه ریزی شهری
  • تحلیل تصادفات جاده ای
  • مدیریت آب آبیاری زمین های کشاورزی
  • سامانه دانش پایه برای مقاصد و استفاده های نظامی
  • سامانه اطلاعات گردشگری

با بهره گیری از GIS می توان منابع غیرمتجانس را تجمیع نموده و داده های مکانی و خصیصه های مرتبط را همزمان تجزیه و تحلیل نمود. از مهمترین فناوری ها است که از طریق آن امکان آشکار سازی روابط نهان و بارزسازی مصور مهیا می شود.

چشم انداز و دورنمای آینده

فناوری سیستم های اطلاعات جغرافیایی به سرعت در حال دگرگونی است و از قالبی که بیشتر رایانه ای است به سمت کاربرد و از یک سامانه مبتنی بر رایانه رومیزی به سوی رایانه های دستی در حال حرکت است.

تجربه ها و کاربردها

امروزه اکثر دستگاه های دولتی و خصوصی به منظور پردازش داده های مکانی و توصیفی خود با هدف برنامه ریزی و مدیریت بهینه محیط های شهری از فناوری GIS استفاده می نمایند. مدیریت مکانی و زمانی جمعیت و به دنبال آن خدمات بهینه به جامعه شهری از طریق مسیریابی بهینه، مدیریت شبکه های ارتباطی جاده¬ای، سازماندهی سیستم حمل و نقل و کنترل هوشمند ترافیک، مدیریت بحران های محیطی ناشی از حوادث طبیعی، تهیه نقشه های پارک و فضای سبز شهری و تهیه نقشه های مناطق امن و پرخطر از لحاظ میزان جرم و جنایت، از جمله قابلیت های سیستم اطلاعات جغرافیایی در شهرها است.

در دهه های گذشته به دلیل افزایش تصاعدی جمعیت جوامع شهری و بالارفتن ظرفیت های تولیدی ، نحوه استفاده از منابع شهری نیز دگرگون شده و از این رهگذر میزان آسیب ها به قلمروهای محیطی بسیار افزایش یافته است. با این تفاسیر ، GIS  از مهمترین گزینه های راهبردی در مراقبت از قلمروهای شهری محسوب می شود.

کاربرد در شناسایی بافت های فرسوده

امروزه، وجود گستره ای وسیع و فراگیر از بافت های فرسوده در شهرها یکی از مهمترین مشکلات پیش روی مدیریت شهری محسوب می شود. در ابعاد متنوع کالبدی و عملکردی ، محیط زیستی و اجتماعی یکی از تازه ترین دستاوردها در عرصه نظریات شهرسازی تحت عنوان ” گردشگری پایدار” در رابطه با مقوله نوسازی و احیاء بافت های فرسوده مطرح شده است. بافت فرسوده به بافت های فیزیکی شهری اطلاق می شود که در داخل محدوده شهر و یا حاشیه آن شکل گرفته و به دلیل قدمت و یا نبودن برنامه توسعه و نظارت فنی ، شکل گیری چنین محیط هایی امروزه هماهنگ با نیازهای جوامع شهری نمی باشد.

چگونگی مواجهه با مقوله پیچیده و چند وجهی بافت های فرسوده از جمله مسائلی است که می توان دیدگاه های مرتبط را در محیط GIS مطرح ساخت. اما پیش از آن لازم است که بعضی از ویژگی های ساختاری بافت های فرسوده نظیر : عمر ابنیه ، نوع مصالح ، زیرساخت های شهری و … مورد توجه خاص قرار گیرد. همچنین مسئله جمعیت پذیری بافت هایی که در حریم گسل ها، مسیر قنات ها و رودخانه ها توسعه پیدا نموده اند و نیز بافت های روستایی و درون شهری از دیگر مسائلی هستند که در تعیین بافت های فرسوده باید مطرح گردند.

کاربرد در مدیریت آلودگی هوای شهرها

آلودگی هوا یک مسئله جدی در شهرها بزرگ محسوب می شود. در چند دهه گذشته ، رشد  وتوسعه پدیده شهر نشینی عواقب منفی زیادی به دنبال داشته است. افزایش جمعیت و انبوه وسایل نقلیه و گسترش شهرها ، از نتایج رشد و توسعه شهرنشینی است که باعث ظهور معضلات پیچیده و قابل توجهی برای شهروندان شده استGIS ، کارایی بالایی در جمع آوری ، مدل سازی ، اصلاح ، تحلیل و نمایش داده های مرتبط با آلودگی هوا دارد. گستردگی استفاده از این نوع مدل ها توسط اغلب متخصصان نشان دهنده اهمیت این موضوع در روند حل معضلات مربوط به آلودگی هوا در محیط GIS می باشد. به منظور پیش بینی میزان تمرکز یک یا دو گونه از آلاینده ها در زمان و مکانی خاص ، مدل هایی از کنترل کیفی هوا مورد استفاده قرار می گیرند. این مدل ها از مهمترین ابزارهای برنامه ریزی مدیریت کنترل کیفی هوای شهری محسوب می شوند.

مدل سازی، قابلیت لازم جهت کنترل کیفی فعلی و آتی هوا ، ارزیابی و تصمیم گیری آگاهانه در خصوص آن را فراهم می آورد. به همین جهت مدل های کنترل کیفی هوا نقش مهمی در فراهم آوردن اطلاعات لازم برای برنامه ریزی بهتر جهت تنظیم وضعیت هوا ایفا می نماید. معمولا یک سیستم کارآمد تعیین کیفیت هوا می باید قادر به ارائه اطلاعات کافی به مراجع مربوط در خصوص روند های فعلی و احتمالی آتی هوا در سراسر منطقه تحت پوشش باشد ، تا امکان ارزیابی میزان و نوع آلودگی جهت مدیریت کیفی هوا فراهم شود. در حال حاضر ، مدل سازی یکپارچه با استفاده از GIS جهت ترسیم آلودگی ناشی از خودروها در ترکیب با سایر عناصر ترافیک برای ارائه یک مدل زیست محیطی برای کنترل سلامت شهری می تواند مفید واقع شود.

امروزه سیستم اطلاعات جغرافیایی به علت قابلیت تقریباً منحصر به فرد اتصال اطلاعات مکانی به اطلاعات توصیفی به راحتی جای خود را در میان سایر علوم بازکرده است و توانسته در کنار سایر برنامه های تخصصی ایجاد پایگاه اطلاعاتی به عنوان یک فناوری توانمند و کارآمد در فرایند تشکیل بانک های اطلاعاتی شهری به شمار رود.

منابع

عسگری ، علی : رخشانی ، پدرام : اسمعیلی ، اکبر : کاربرد GIS در مدیریت بحران . سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور ، انتشارات ، ۱۳۹۱

رسولی ، علی اکبر : کاربرد GIS در برنامه ریزی شهری و منطقه ای : سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور

به اشتراک گذاری بر روی whatsapp
اشتراک گذاری با واتساپ
به اشتراک گذاری بر روی telegram
اشتراک گذاری با تلگرام
به اشتراک گذاری بر روی email
اشتراک گذاری با ایمیل
به اشتراک گذاری بر روی print
پرینت